چگونه گرفتگی قطره چکان ها را برطرف کنیم؟

 

با نصب و اجرای سیستم آبیاری قطره‌ ای تصمیم فوق‌العاده‌ای برای افزایش محصول، حفظ ذخائر آبی و... گرفته‌اید. اما در صورتی که در خصوص نگهداری این سیستم آبیاری اطلاعاتی نداشته باشید، دیر یا زود با مشکلات عدیده‌ای روبرو می‌شوید. جز به جز سیستم آبیاری نیاز به دانش کافی از فرآیند نگهداری و شستشوی دوره‌ای و منظم دارد که در این مقاله به برخی از این موارد اشاره می‌شود.

 

 

 

تاثیر کیفیت آب بر گرفتگی خطوط آبیاری قطره ای

توجه به کیفیت آب در آبیاری از این جهت اهمیت دارد که مواد معلق و محلول در منبع آب کشاورزی و آبیاری در گرفتگی‌های خطوط لوله و قطره‌چکان‌ها تاثیر مستقیم دارند. مساله گرفتگی در سیستم آبیاری قطره‌ای فرآیندی آهسته و مداوم است که عموما چند دلیل به‌ صورت همزمان منجر به بروز این مشکل می‌شوند. هر چه علل گرفتگی در منبع آب کشاورزی بیشتر باشند، احتمال گرفتگی در خطوط و قطره‌چکان‌ ها بیشتر شده و آب از نظر آبیاری، بی کیفیت‌تر محسوب می‌شود. بطور کلی متخصصان، کیفیت آب در آبیاری و ارتباط آن با گرفتگی خطوط انتقال آب را در سه دسته کلی طبقه‌بندی می‌کنند.

عوامل فیزیکی شامل کلیه مواد غیر آلی: شن و ماسه (250-50 میکرومتر)، سیلت (50-2 میکرومتر) و رس (کمتر از 2 میکرومتر) و...
مواد آلی یا بیولوژیکی: جلبک‌ها، باکتری‌ها، ژئوپلانگتون‌ها، حلزون‌ها و...
مواد معدنی و شیمیائی: کاتیون‌های فلزات سنگین (کلسیم، منیزیم، آهن و منگنز) و آنیون‌های کربنات، هیدروکسید، سیلیکات و سولفید.

گرفتگی خطوط لوله و قطره چکان ها در روش سیستم آبیاری قطره ای
گام اول در گرفتگی قطره‌ چکان ‌ها، شناسایی علل گرفتگی در منبع آب کشاورزی و تشخیص میزان سازگاری کیفیت آب آبیاری موجود با سیستم آبیاری قطر‌ه‌ای است. برای این منظور می‌توان آب را مورد آزمایش قرار داد و برحسب نتایج حاصله از علل گرفتگی، پتانسیل گرفتگی سیستم را پیش‌بینی کرد. جدول زیر نشان دهنده درجه‌بندی کیفیت آب بر اساس سه عامل اصلی گرفتگی در روش آبیاری قطره‌ ای است که هرچه از سمت درجه صفر به سمت درجه 10 حرکت می‌کنیم، کیفیت آب شرایط نامطلوب و بدتری پیدا می‌کند. مطلوب‌ترین شرایط زمانی است که اعداد بدست آمده از آزمایش آب آبیاری، درجه صفر را نشان داده و بدترین شرایط قرار داشتن در درجه‌بندی 10 در هر سه شاخص گرفتگی است.

 

علل فیزیکی گرفتگی سیستم آبیاری قطره ای و قطره ‌چکان ‌ها

به طور کلی آب‌های سطحی دارای عوامل مسدود کننده فیزیکی و بیولوژیکی بیشتری نسبت به آب‌های زیرسطحی هستند. آب‌هایی که از سد‌ها خارج می‌شوند، علاوه بر شن و ماسه حاوی جلبک و عوامل بیولوژیکی نیز می‌باشند. متداول‌ترین علل گرفتگی فیزیکی قطره‌چکان‌ها، ذرات شن و ماسه بوده که عموما در آب‌های سطحی یافت می‌شوند. نازل قطره‌چکان‌ها در سیستم آبیاری قطره‌ای، باریک‌ترین مسیر در کل جریان محسوب می‌شوند، بنابراین بطور طبیعی احتمال گرفتگی در این منافذ بیشتر است. این مواد معلق منجر به گرفتگی در خطوط انتقال آب و قطره‌چکان‌ها شده، در نتیجه سیستم توان برطرف کردن نیاز آبی و آبیاری محصول را خواهد داشت.

گرفتگی قطره چکان توسط شن و ماسه

این نکته حائز اهمیت است که فشار عملیاتی ‌سیستم‌ها نقش مهمی در گرفتگی قطره‌چکان‌ها و یا خطوط انتقال آب در سیستم آبیاری قطره‌ای دارند. در فشارهایی پائین‌تر از فشار مجاز و عملیاتی به دلیل کاهش دبی خروجی، ته‌نشینی مواد جامد و معلق پتانسیل گرفتگی را بالا می‌برد. در شرایطی که فشار داخل سیستم کمتر از سطح فشار مجاز باشد، اثربخشی عملیات شستشو نیز کاهش پیدا می‌کند.

یکی دیگر از فاکتورهای گرفتگی فیزیکی، مواد جامد و پلاستیکی از قبیل پلیسه‌های بجا مانده از نصب و تعمیرات سیستم آبیاری است که می‌تواند سبب بروز مشکل در فرآیند آبیاری شود.

گرفتگی فیزیکی قطره چکان ها

علل شیمیایی گرفتگی سیستم آبیاری قطره ای و قطره چکان ها
گرفتگی‌های شیمیائی ناشی از واکنش‌های شیمیائی است که در آب مورد استفاده در آبیاری صورت می‌گیرد. هنگامی که مواد شیمیایی مانند کود به منبع آب اضافه می‌شود، خصوصیات آب تغییر کرده و منجر به تشکیل رسوب می‌گردد. برخی از رسوبات متداول که باعث گرفتگی خطوط انتقال آب و قطره‌چکان‌ها می‌شوند عبارتند از کربنات کلسیم و منیزیم، آهن، سولفید منیزیم و اکسیدهای آهن و منیزیم و... .

 

گرفتگی شیمیایی قطره چکان ها در خطوط آبیاری قطره ای

اگر غلظت کلسیم و منیزیم از 50 PPM و PH بالاتر از 6 (آب سخت) باشد، موجب رسوب این عناصر و ایجاد گرفتگی خواهد شد. در حقیقت آبی که حاوی مقادیر بالایی از این عناصر و همچنین دارای PH بالای 6 باشد پتانسیل گرفتگی خطوط آبیاری قطره‌ای را افزایش می‌دهد. افزودن کودها و مواد مغذی به آب آبیاری نیز می‌تواند به دلیل فعل و انفعالات شیمیایی و غلظت بالای مواد معدنی بر پتانسیل گرفتگی قطره‌چکان‌ها و خطوط انتقال آب موثر باشد. بنابراین توصیه می‌کنیم قبل از عملیات کود‌دهی، حتما این ترکیبات را تست کنید.

قطره‌چکان‌های نیمه مسدود توان برآورده کردن نیاز آبی گیاه را ندارند. بنابراین شستشو و اسید‌شویی این خطوط و قطره‌چکان‌ها امری لازم و ضروری است.

گرفتگی کربنات کلسیم

علل بیولوژیکی و آلی گرفتگی سیستم آبیاری قطره ‌ای و قطره‌ چکان‌ ها
منابع آلاینده‌های بیولوژیکی یا آلی، شامل جلبک‌ها و گیاهان و حیوانات آبزی، لجن‌های باکتریایی، روغن‌ها و روان‌کننده‌ها، کودها، علف‌کش‌ها، سموم دفع آفات و تنظیم‌کننده‌های رشد گیاهان و سایر ترکیبات آلی می‌باشند. گرفتگی‌های بیولوژیکی بیشتر در مواردی که آهن یا سولفید هیدروژن در آب موجود باشد دیده می‌شوند. در این مدل از گرفتگی جز اصلی کربن بوده که منبع اصلی تغذیه باکتری‌ها است.

مخرب‌ترین اثر جلبک‌ها تشکیل یک ماتریس ژلاتینی در لوله‌های انتقال آب و قطره‌ چکان‌ها است که بعنوان پایه‌ای برای رشد باکتری محسوب می‌شود. آزمایشات متعدد نشان می‌دهد که رایج‌ترین باکتری‌های مسدود کننده، باکتری‌های اکسید‌کننده سولفید هستند که در صورت وجود سولفید و اکسیژن در آب ایجاد می‌شوند.

گرفتگی خطوط لوله و قطره چکان ها در سیستم آبیاری قطره ای

عوامل گرفتگی و درجه حساسیت گرفتگی سیستم آبیاری قطره‌ای نسبت به هر شاخص

بسته به کیفیت آب آبیاری، بیشتر سیستم‌های آبیاری باید با استفاده از نوعی تصفیه کننده‌های شیمیائی تمیز شوند تا مهمترین جز سیستم آبیاری قطره‌ای، یعنی قطره‌چکان‌ها به درستی کار کرده و دچار گرفتگی نشوند. برای انجام عمل شستشو، چندین ماده شیمیایی تمیز کننده خطوط سیستم آبیاری وجود دارد. در صورت بروز گرفتگی در سیستم آبیاری، عملیات شستشو باید سریعا آغاز شده تا از بروز خسارت به کل سیستم و در نهایت به محصول جلوگیری شود. مواد مورد نیاز برای شستشوی خطوط آبیاری قطره‌ای و قطره‌چکان‌ها به نوع گرفتگی‌ آنها بستگی داشته تا بتوان از این طریق دبی خروجی از قطره چکان‌ها را حفظ کرد.

اسیدشویی خطوط لوله و قطره چکان ها

شستشوی اسیدی خطوط لوله و قطره چکان‌ها
اسید هیدروکلریک، اسید سولفوریک، اسید نیتریک و فسفریک، عموما برای حل رسوبات آهکی (کربنات کلسیم) و کلسیم و همچنین باقیمانده‌های کود و مواد مغذی در شرایط PH بالا استفاده می‌شوند. همچنین برای برطرف کردن برخی گرفتگی‌ها نیز ممکن است از اکسیدهای آهن استفاده شود. این‌گونه درمان‌های اسیدی در برابر جلبک‌ها و سایر مشکلاتی که بر اثر مواد آلی بوجود می‌آیند موثر نیستند. در استفاده از این روش موارد ایمنی را با دقت بیشتری رعایت کنید، چرا که در صورت برخورد با اسید احتمال سوختگی وجود دارد.

شستشوی پراکسید خطوط لوله و قطره چکان ها

پراکسید هیدروژن یک ماده اکسید کننده قوی است. این ماده بسیار واکنش‌پذیر بوده و با آزاد کردن اکسیژن، سبب اکسید شدن مواد آلی می‌شود. پراکسید هیدروژن می‌تواند برای برطرف کردن انسداد حاصل از لجن‌های بیولوژیکی و باکتری‌های آلی موثر و مفید باشد. این‌‌ در‌ حالی است که تاثیر این مواد بر عوامل مسدود کننده‌ معدنی چندان مناسب نیست. دقت داشته باشید که در استفاده از این مواد نکات ایمنی را رعایت کنید. تماس مستقیم بین پراکسید هیدروژن و کودها، با سایر محصولات شیمیایی می‌تواند یک واکنش حرارتی ایجاد کرده و منجر به انفجار در مخازن شود.

 

شستشوی کلر خطوط لوله و قطره چکان ها

از کلر برای اکسید کردن مواد آلی و از بین بردن جلبک‌ها در سیستم آبیاری استفاده می‌شود. کلر ماده‌ای سمی و خطرناک است، بنابراین توجه داشته باشید که پس از استفاده از کلر و ترکیب شدن با مواد آلی و گندزدا، امکان تولید ترکیبات سرطان‌زایی از قبیل: تری‌کلرومتان وجود دارد. کلر برای زندگی حیوانات و گیاهان مضر است و باید با‌ احتیاط زیادی مصرف شود.

پس از استفاده از کلر و ترکیب شدن با مواد آلی و گندزدا، امکان تولید ترکیبات سرطان‌زایی از قبیل: تری‌کلرومتان وجود دارد.

توصیه‌هایی در خصوص گرفتگی سیستم آبیاری قطره ای و قطره چکان ها
برنامه اسید‌شویی را فرا گرفته و به صورت اصولی آن‌ را انجام دهید.
توجه داشته باشید استفاده از اسید و تزریق آن یک کار تخصصی بوده و برای اولین بار حتما از یک کارشناس با تجربه در این زمینه کمک بگیرید.
لازم است استفاده از اسید در ماه‌هایی انجام شود که هوا خنک و یا معتدل می باشد، چرا که استفاده از اسید باعث حل شدن نمک‌های خاک شده و شوری خاک را افزایش می‌دهد.
برای شستشوی خاک می‌توان در پاییز تزریق اسید داشت تا نمک‌ها حل شده و پس از آن با آبیاری غرقابی آبشویی شود. در فصل بهار نیز تا پایان اردیبهشت ماه می‌توان برای بالا بردن جذب عناصر، تزریق اسید را ادامه داد.
تزریق اسید باید حداقل یک ساعت پس از شروع آبیاری شروع شده و دو ساعت قبل از اتمام آبیاری به پایان رسد.
بهتر است ورود اسید به داخل سیستم کنترل مرکزی، در آخرین نقطه یعنی حتی پس از فیلترها انجام شود تا با قطعات فلزی روبرو نشود.
منبع آب آبیاری خود را بررسی و آزمایش کرده تا مهمترین دلیل گرفتگی سیستم را شناسائی کنید.
سیستم (ایستگاه) فیلتراسیون مناسب را برای سیستم آبیاری خود در نظر گیرید.
حتما با کارشناسان این حوزه مشورت کنید تا مواد مورد نیاز برای نگهداری و شستشوی سیستم خود را بشناسید.
PH آب مصرفی را همواره و به صورت منظم بررسی کنید.
به یاد داشته باشید که در روش اسیدشویی حتما اسید باید به آب اضافه شود نه بالعکس.

اسید شویی در سیستم آبیاری قطره ای

گرفتگی سیستم آبیاری قطره‌ای و قطره‌چکان‌ها یک مشکل رایج با افزایش چشم‌گیر در هزینه و کاهنده تولیدات کشاورزی است. خبر خوشحال کننده این است که با آزمایش آب (به ویژه پس از افزودن کود) می‌توان پتانسیل گرفتگی را تا حد زیادی پیش‌بینی کرد. توجه داشته باشید که نقش اصلی در رفع گرفتگی قطره چکان‌ها و سیستم آبیاری، تجزیه و تحلیل آب آبیاری و شناسائی محتوای بیولوژیکی، شیمیائی و ذرات فیزیکی است.

 

منبع: سایت: چگونه-گرفتگی-قطره-چکان-ها-را-برطرف-کنیم/https://www.vispar.co